Wat is het nut van de boedelbeschrijving en de eedaflegging bij de afwikkeling van een nalatenschap?

Na een overlijden moet de nalatenschap worden verdeeld. Maar men moet natuurlijk wel weten wat men juist moet verdelen. Dit is niet altijd even evident om vast te stellen. Geven alle erfgenamen wel de juiste informatie over schenkingen die ze hebben gekregen of over goederen van de nalatenschap die ze in hun bezit hebben? In deze gevallen kan een boedelbeschrijving (met bijhorende eedaflegging) bijvoorbeeld een nuttig instrument zijn.

Doel van een boedelbeschrijving

De boedelbeschrijving heeft tot doel de omvang van de nalatenschap vast te stellen. De functie van een boedelbeschrijving is dubbel. Enerzijds is het een bewijsmaatregel. Door de aanwezigheid van een document dat de nalatenschap voldoende gedetailleerd beschrijft, worden toekomstige betwistingen over de samenstelling uitgesloten. Anderzijds heeft de boedelbeschrijving een bewarende functie. De maatregel dient om de goederen van de nalatenschap te bewaren en de verdwijning ervan te beletten. Indien er toch goederen uit de boedel zouden verdwijnen, kan men achteraf gemakkelijk aantonen dat ze er geweest zijn en wat ze waard waren.

Wie maakt de boedelbeschrijving op?

In het kader van een gerechtelijke vereffening-verdeling is het opmaken van de boedelbeschrijving een wettelijke verplichting in hoofde van de notaris. Partijen kunnen hiervan enkel in onderling overleg afzien en dus geen boedelbeschrijving opmaken. Het is ook mogelijk om zelf een (onderhandse) inventaris op te stellen, maar het is niet mogelijk om een onderhandse inventaris af te sluiten met de “eedaflegging”, waardoor de notariële boedelbeschrijving in het kader van een vereffening-verdeling dan ook de voorkeur geniet.

Wie moet aanwezig zijn?

De boedelbeschrijving wordt opgemaakt in aanwezigheid van alle personen die tot de nalatenschap komen en hiervan een bepaald (abstract breuk)deel krijgen. Dit kunnen bijvoorbeeld zijn: de kinderen, de langstlevende partner, personen aangeduid in het testament etc. Personen die enkel één (of meerdere) welbepaald(e) goed(eren) of een welbepaalde som geld uit de nalatenschap ontvangen, mogen enkel aanwezig zijn met instemming van de aanwezigen.

Daarnaast worden o.a. opgeroepen om aanwezig te zijn: de testamentuitvoerder, de ontvoogde minderjarige of onbekwame (alsook de persoon die hem bijstaat), de voogd van een minderjarige rechthebbende.

Wat moet er worden opgenomen in de boedelbeschrijving?

De boedelbeschrijving moet een volledige beschrijving van het te verdelen vermogen bevatten. Evidentelijk moeten alle bestaande nalatenschapsgoederen dan ook worden opgesomd. Maar de boedelbeschrijving gaat verder. Ook alle schenkingen (op welke wijze ook verkregen), of leningen die nog moeten worden terugbetaald, moeten deel uitmaken van de boedelbeschrijving.

Hier schuilt vaak de spreekwoordelijke adder onder het gras. Er wordt van de deelgenoot verwacht dat hij zelf en op eigen initiatief alles vermeldt wat moet worden vermeld worden (positieve meldingsplicht). Het behoort absoluut tot de taak van de advocaat om de juiste vragen te stellen. Dat dit van groot belang is, moge blijken uit de sancties die verbonden worden aan het “vergeten” vermelden van bepaalde zaken.

Eedaflegging

De notariële boedelbeschrijving wordt afgesloten met een eedaflegging. Dit is de formele bevestiging dat men verklaart alle activa en schenkingen te hebben aangegeven. Op deze manier wordt de waarheidsgetrouwheid van de boedelbeschrijving verzekerd.

Wanneer echter achteraf blijft dat er goederen, schenkingen,... niet aangegeven zijn, en dat de deelgenoot met andere woorden een valse verklaring heeft afgelegd, kan hij daarvoor strafrechtelijk worden vervolgd wegens meineed. Ook loopt die persoon het risico om alle aanspraken te verliezen op de goederen die hij met bedrieglijk inzicht heeft verzwegen. De notaris en de advocaat moeten de partijen hierover waarschuwen.

Wie moet de eed afleggen?

Enkel de personen die in het bezit zijn geweest van voorwerpen of zij die de plaatsen hebben bewoond moeten de eed afleggen. In de rechtspraak wordt dit echter breed uitgelegd. Zo moeten volgende personen bijvoorbeeld de eed afleggen:

• de algemene rechthebbenden die gerechtigd zijn in de nalatenschap. Meestal zijn dit de kinderen en de langstlevende echtgenoot;
• personen die een schenking hebben gekregen (voor zover ze bij de boedelbeschrijving betrokken zijn);
• personen die in het bezit zouden kunnen zijn geweest of die de plaats waar de erflater woonde zouden kunnen hebben betreden;
• personen die wel eens op die plaats verbleven.

Conclusie

Het nut van een boedelbeschrijving moge duidelijk zijn. Het is een instrument ter bescherming van de belangen van de erfgenamen bij de verdeling van de nalatenschap. De eedaflegging zorgt op zijn beurt voor een waarheidsgetrouwe boedelbeschrijving en is een nuttig instrument wanneer vermoed wordt dat er goederen zijn weggemaakt of wanneer een erfgenaam bepaalde goederen zou achterhouden.

CAZIMIR, 7 maart 2016.